عنوان کتاب : امام مهدی (عج) در احادیث شیعه و سنی

 پیشگفتار

«مهدویت» از زوایای مختلف قابل بررسی است وپرداختن به آنها از چشم انداز روایات دارای اهمیت خاصی است .

بخش یکم: منابع روایی درباره حضرت مهدی(عج)

برای آشنایی بهتر با منابع مهدویت ابتدا آنها را  به دودسته شیعه و

سنی تقسیم می کنیم وسپس براساس تاریخ صدور آنها رابیان می

کنیم.همچنین می توان آنها را در دومقطع قبل از ولادت و بعد از ولادت

امام مهدی (عج) دستبه بندی کرد.

• منابع شیعه

• قبل از ولادت مام مهدی (عج)

کتاب الغییبة الحجة: عباس بن هشام ابوالفض الناشری. 2. کتاب

 اخبار مهدی : ابوسعید عباد بن یعقوب الرواجنی الکوفی 3. کاتاب

الغیبة: ابواسحاق ابراهیم صالح الأنماطیو...

•  بعد از ولادت امام مهدی (عج)

2-1.کتابهایی که امام مهدی را مطرح نموده اند:

الکافی : محمد بن یعقوب بن اسحاق ال کلینی رازی،این کتاب از

قدیمی ترین و معتبر ترین کتب روایی شیعه است و از « مرأة

العقل»و«وافی» را نام برد . این کتاب بیش از شانزده هزار حدیث دارد که

به تنهایی از تعداد کل صحاح ستهاهل سنت بیشتر  است .

1. بصار الدرجات : ابو جعفر محمد بن حسن بن فروخ صفار؛او از
   
2. راویان امام حسن عسکری (ع) و شاگرد احمد برقی  واستاد
   
3. مرحوم کلینی است. این کتاب در فضایل اهل بیت نگاشته شده
4.  واز معتبر ترین اصول بزرگان شیعه است و...

2-2 کتا بهای ویژه امام عصر (عج)

1.کمال الدین و تمام النعة: محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی

مشهور به شیخ صدوق .او به دعای امام زمان به دنیا آمد و این کتاب به

دستور آن حضرت نوشت که از قدیمی ترینمنابع روایی در این زمینه

شمرده می شود.

2. اربع رسالات فی الغیبة: شیخ مفید . این کتاب به روش پرسش

وپاسخ و شامل مباحث غیبت، قیام وشبهات مربوط به امامت حضرت

مهدی (عج)است و...

• منابع عامه

یک.قبل از تولد امام مهدی(عج)

1-  کتاب الجامع: محمدبن راشد ازدی . یان کتاب در آخر المصنف صنعانی، چاپ شده است.

2-  المصنف فی الاحادیث والاثار: ابی بکر عبدالله بن محمد بن ابی

شیبةالکوفی الصبی.شانزده حدیث پایانی آن ، در مورد امام مهدی (عج)

است و...

دو.بعداز تولد امام مهدی (عج)

1-  سنن ترمذی : محمد بن عیسی ابو عیسی الترمذی السلمی . این

کتاب نیز یکی دیگر از صحاح سته شمرده می شود.

2-  سنن ابن ماجه : محد بن یزید ابو عبدالله القزوینی

سه. در عصر غیبت کبری (بعد از سال 329ه)

1- صحیح بن حبان : محمد بن حبان ابو حاتم التمیمی السبتی السجستانی

2- المستدرک علی صحیحین: محمد بن عبدالله الحاکم نیشابوری

چهار . کتاب های ویژه حضرت مهدی (عج)

1-الاربعین : ابونعیم اصفهانی    

2- الفصول المهمه : علی بن محمد بن احود مالکی مشهور به ابن صباع.

بخش دوم: احادیث درباره حضرت مهدی(عج)

نخستین کسی که موضوع مهدی مهدی موعود و قیلام جهانی او را

مطرح ومشخصات وی را دقیقا تبیین کرد ، شخص رسول اکرم (ص) بود .

آن حضرت می خواست ضمن دمیدن روح امید ونشاط در مدم ، زمینه

سوء استفاده مدعیان دروغین را از این مقوله خنثی سازد .

براین اساس از چند جهت می توان احادیث امام مهدی(عج) را بررسی کرد:

1- نگاه به موضوعات مختلف مهدویت که معصومان (ع)در روایت خود بهآن پراخته اند.

2- تعداد احادیثی که هریک از معصومین (ع) درباره امام مهدی (عج) دارند.

•  موضوعات احادیث

در این بخش با مراجعه به کتاب شریف منتخب الاثار و استفاده از آن به آمار زیر دست میابیم:

تعداد کل حدیث بدون تکرار	تعداد کل	موضوعات	ردیف
81	271	ائمه دوازده نفر هستند	1
24	40	ائمه به تعداد نقبا ءبنی اسرائیل هستند	2
5	21	شمایل حضرت مهدی(عج)	3
4	147	نام پدر او حسن است	4
9	10	دارای دو غیبت است که یکی کوتاهتردیگری است	5
4	7	علت غیبت او	6
6	7	فواید امام غایب و چگ.نگی بهره مندی از او	7
4	6	چگونگی سلام و صلوات بر حضرت	8

در کتاب 100موضوع آمده که ما8 نوع آن را ذکر کردیم.

جمع بندی: تعداد منابع شیعه وسنی مورد مطالعه در منتخب الاثار ،

157 کتاب ومجموع احادیث 6036 وجمع کل آورده شده دراین کتاب 922

حدیث است.

 روایات نقل شده در مورد امام مهدی (عج) را می توان به چهار گروه تقسیم کرد:

الف. روایات تفسیری : روایاتی که در قرآن کریم نقل شده وآیه ای را برامام مهدی (عج) تطبیق کرده است.

ب.روایات اخباری : روایاتی که از آینده خبر می دهد، مانند: وقوع غیبت ، علائم ظهور و... .

ج. روایات تبیینی : روایاتی که بیان کننده علل غیبت ، وظایف منتظران ، حکم بردن نام امام و... است.

د.روایات تاریخی : روایاتی که ولادت امام ، نسب امام ومعجزات امام مهدی (عج) را نقل می کند.

•   تعداد احادیث معصومان (ع)

 از پیامبر(ص) 560 حدیث، امام علی (ع) 130 حدیث، امام حسن (ع) 9

حدیث، امام حسین (ع) 10 حدیث، امام سجاد (ع)22 حدیث، امام

باقر(ع) 60حدیث، امام صادق (ع)297 حدیث ، امام کاظم(ع) 19حدیث ،

امام رضا (ع) 30حدیث ، امام جواد (ع) 9حدیث، امام هادی (ع)13حدیث، امام حسن عسکری (ع) 42حدیث.

 راویان احادیث مهدویت از صحابه

با بررسی کاتب های اختصاصی امام مهدی (عج) ویا کتبی که بخشی

از آنها به ذکر احادیث آن حضرت اختصاص یافته،به این واقعیت پی می

بریم که حداقل حدود 60 تن از صحابه پیامبر (ص)، احادیث مربوط به

حضرت مهدی (عج) را نقل کرده اند. در اینجا تنها به ذکر اسامی برخی

از صحابه اکتفا می کنیم:

1-فاطمه الزهرا (س)

2- معاذ بن جبل

3- عمر بن خطاب

4- ابوذر غاری 5- عبد الرحمان عوف

6- سلمان فارسی 

7- طلحةبن عبدالله

8- عمار بن یاسر

9- عایشه

10- ابو سلمی( چوپان رسول الله (ص))

بخش سوم : امام مهدی (عج) در پرتو احادیث

فصل 1:

احادیث عام ؛ در این قسمت 3 روایت « ثقلین»، «من مات» و« خلفای دوازده گانه» را مورد بررسی قرار می دهیم:

 اهل بیت در حدیث ثقلین

واژه «اهل بیت» پیشینه قرآنی دارد. «اهل بیت »کسانی اند که حدیث

کساء برای آنها بیان شده است. در حدیث ثقلین براساس بعضی نقل

ها،گاهی به جای کلمه ی «اهل بیت» ویا در کنار آن واژه ی «عترت» به

کار برده است. 

 عترت پیامبر (ص)

پیامبر اکرم (ص) اهل بیت خود را در کنار قرآن قرداده است. اکنون جای

این سؤال است که مراد از عترت چه کسانی هستند؟ ابن اثیر می گوید:

عترت انسان به خاصترینو نزدیکترین خویشاوندان خود گفته می شود و

عترت رسول الله فرزندان فاطمه (س)هستند.

این حدیث حاوی نکات ارزشمندی است:

یک -همانگونه که کتاب خدا جاویدان است و تا پایان عمر دنیا وجود دارد،

یک نفر از اهل بیت همیشه در کنار قرآن وتا پایان عمر دنیا خواهد بود.

دو- همچنان که قرآن حجت بوده وبر مردم واجب است ازآن پیروی کنند ،

همچنین باید از اهل بیت(ع)  پیروی کنند.

سه- در قرآن هیچ خطا واشتباهی نیست وپیروان واقعی در هیچ زمانی

دچار اشتباه نمی گردند.

پیامبر (ص) اهل بیت (ع) رادر کنار قرآن قرار داده و می فرماید: « اگر به

هردو تمسک بجویید، هرگز دچار گمراهی نمی شوید.» از این فهمیده

می شود که اهل بیت(ع) نیزهرگز دچار خطا نمی شوند.

چهار- این همراهی نتیجه دیگری نیز می دهد و آناینکه تنها اهل بیت

(ع) هستند که می توانند محتوای آیات را به صورت کامل در اختیار مردم

قرار دهند؛ از این رو برای استفاده صحیح از قرآن باید از رهنمود ها و

هدایت های آنان بهره برد.

پنج – قرآن دریای بی کران معرفت است. اتصال اهل بیت (ع) به قرآن

نشانه وسعت علم و ژرفای معرفت آنان است.

 حدیث من مات

این حدیث با وجود فراوانی متون واختلاف در بعضی کلمات، اکثرا با

عبارت«مات میتة جاهلیه» و گاهی هم با عبارت «مات بهیمةاو نصرانیا»

گفته می شود.

با دقت در احادیث « من مات...»د نکات زیر به دست می آید:

1-ضرورت اصل امامت ورهبری واجد شرایط در نظام عقیدتی اسلام

2. ضرورت استمرارامامت ووجود امام درهرزمانی

3. تعداد امام برحسب زمان مختلف است نه بر حسب کشورها ونژادها

4. نشناختن امام زمان در هر عصری،انسان را به مرگ جاهلیت می میراند

5. لزوم اعلم واتقی بودن امام 

6. نفی امامت عموم متصدیان و مدعیان خلافت که شرایط آن را ندارند 7. ...

حدیث اثنا عشر خلیفه

جابر بن سمره می گوید: شنیدم پیامبر می فرمود: همواره اسلام در

سایه ی 12 خلیفه «من» عزیز می ماند . سپس کلمه ای فرمود که من

نسنیدم ، سپس به پدرم گفتم چه فرمودند ؟ گفت همه یآنان از قریش

هستند.، این حدیث فریقین در کتاب حدیثی خود نقل کرده اند و همگی

صدور آن را از پیامبر (ص) را قبول دارند . بنابراین مهم آن است که بدانیم

این  12  خلیفه پیامبر (ص) چه کسانی اند، که از طریق بررسی تاریخی به آن پی می بریم.

 

 فصل2:

احادیث خاص، اصل مهدویت

یکی از موارد اتفاقی بین شیعه واهل سنت در قضیه مهدویت ، اتفاق بر

اصل آن است.علت اصلی تــأکید براین اعتقاد ، وجود تعداد بسیار ودر حد

 

تواتر روایات درباره ی این قضیه از پیامبر (ص) است ، معلوم می شود که

هر قضیه ای که به حد تواتر برسد از دایره ی شک وتردیدخارج شده

وانسان را به یقین می رساند.

 وجوب اعتقاد به امر مهدی(عج)

قضیه ی امام مهدی (عج) از امور غیبی است ، که از طریق وحی به آن

خبر داده شدهاست ، قرآن به صراحت بر این نکته تأکید دارد که یکی از

نشانه های پرهیزگار، ایمان به غیبت است(بقره آیه 2و3)

دعوت و حکومت حضرت مهدی (عج)

فراگیر بودن دعوت وحکومت جهانی حضرت مهدی (عج) مورد اتفاق

فریقین است وآیات وروایات بسیاری بر این مسأله دلالت دارد.

نزول عیسی واقتدا به امام زمان - خسف در بیداء – اتفاق بر لقب حضرت

مهدی (عج) – اداد الهی در هنگام ظهور – طلوع خورشید از مغرب –

مهدی از فرزندان فاطمه – مشخصات ظاهری امام زمان – فراوانی نعمت

ادر زمان حضرت – بیعت بین رکن ومقام- عدالت فراگیردر حکومت حضرت

از عرصه های مشترک در روایات شیعه و سنی است.

عرصه های اختلافی – ولادت حضرت مهدی (عج)

اثبات والدتهر فردی ، بیش از هر چیزی اعلا پدر او وشهدت دادن قابله

ای صورت می پذیرد . هرچند غیر از این دو کسی او را مشاهده نکرده

باشد . چه رسد به اینکه تنهاچند تن دیگروی را دیده باشند وخود او به

اموری مبادرت ورزیده باشد که افراد زیادی ازآن مطلع شده اند ، علاوه بر

این قراین وشواهد ، احادیث متعددی دلالت بر ولات امام مهدی (عج)

دارند، به عنوان نمونه یک روغایت ذکر می شود : احمد بن اسحاق می

گوید : شنیدم امام حسن عسکری فرمود : سپاس خدایی که مرا از دنیا

خارج نکرد تا اینکه جاشینم را نشانم داد.

نسب امام مهدی (عج) گروهی از اهل سنت ب وجود اعتقاد به مهدویت

و ویژگیهای آن بحضرت ، براساس برخی احدیث معتقدند که ایشان از

اولاد امام حسن مجتبی(ع) است نه از اولاد امام حسین(ع) ، پژوهش

ها ی انجام شده در کتاب ها ی اهل سنت نشان دهنده ی تنها یک

حدیث در این مورد از سنن ابوداوود سجستانی است که آمده : حضرت

عل یدر حالی که که به فرزندش حسن نگاه می کرد گفت: به درستی

که این فرزند ا وآقا و سرور است ،همانگونه که پیامبراو را چنین نامید و

از صلب او مردی متولد می شود که به نام پیامبرتان نامیده می شود و

در خلقت شبیه به اوست.

پاسخ : صرف نظر از بحث های بیان شده ،این حدیث به فرض صحت با

احادیث فراوان دیگر که امام مهدی (عج) را از نسل امام حسین(ع) می

داند قابل جمع است ، به این صورت که حضرت مهدی (عج) از طرف پ در

حسینی واز طرف مادر حسنی است واین خود حقیقتی مسلم است؛

زیرا همسر امام سجاد (ع) و مادر امام باقر(ع) ، فاطمه دختر گرامی

حضرت امام حسن مجتبی (ع) بود ، لذا امام باقر(ع) از طرف در حسینی

و از طرف مادر حسنی است. در اینجا برایآگاهی بیشتر اسامی برخی از

علمای اهل سنت که احادیث فرزند امام حسین (ع) بودن امام مهدی

(عج) را نقل کرده و به حسینی بودن او اعتراف دارند :1- علامه ابن قتیبه

دنیوری 2- حافظ ابو نعیم اصفهانی 3- ابن ابی حدید 4- حافظ ابو حسن

علی بن عمر دار قطنی شافعی و... .